Een terugblik opgetekend in 2100, kijk mee over de schouder van de geschiedenis.
De feestelijke maand december kent al eeuwen vele hoogtepunten.
Zo was het uitwuiven van het oude jaar met veel vuurwerkgeweld decennia lang een wijd verbreid gebruik.
Uit historisch oogpunt een incidentrijke gebeurtenis. Geschiedkundigen zijn het erover eens dat het vuurwerkgeweld ontstond in 1950 om in de jaren daarna steeds meer uit te groeien tot een welhaast onbeheersbare bommengooierij. In het jaar 2025 was het voor het laatst een min of meer legaal geweldsfeestje. In de jaren daarna werd het illegaal en doofde het gedoe snel uit.
Vuurwerk was in oorsprong voor bijgelovige bangeriken. Bange mensen hadden angst voor de kwade geesten rond de jaarwisseling. Het verhaal gaat dat Chinezen ontdekten dat bamboestokken die in een vuur werden gegooid, met een luide knal explodeerden door de oververhitte luchtkamers. Na het uitvinden van het buskruit door Taoïstische alchemisten, zo omstreeks 100 v Chr., begon het geknal pas goed en was er geen houden meer aan.
Later bleek dat wat voor vuurwerk doorging ook kon worden gebruikt voor het maken van bommen om allerlei vetes mee uit te vechten. Het betekende het einde van pijl en boog.
De onvermijdelijke kwade geesten gingen erop los. En daar waar vrede was ging dat gepaard met een spectaculaire opmars van vuurwerkbommenen, menige voorpui van een huis moest eraan geloven. Ja, wat waren mensen toen tot primitief gedrag geëvolueerd. Dat is nu wel anders.
Zo oud als de Germanen
De Germanen, die wisten nog echt wat feestvieren was. Zij vierden van oud tot in het nieuwe jaar het Joelfeest. Dat feest duurde 12 dagen en nachten. Het begon op 25 december, als de dagen gingen lengen, en het duurde tot 6 januari.
Na 8 dagen was er het hoogtepunt, dat was de dag die we nu duiden als 1 januari. Grote vuren, dierenoffers en veel eten en drinken waren in de hele periode dan gebruikelijk. Tja, naar ook nu nog blijkt een tijdloos gebruik.
De Saksen, een oud Germaans volk uit het toenmalige noordoosten van Nederland en noord Duitsland, vierden bovendien het midwinterfeest Een als koning Winter verkleedde figuur werd uitgenodigd bij het haardvuur. Ze geloofden door de winter op die manier als een persoon of Godheid te verwelkomen, de winter dan minder koud, streng en hard zou zijn. Dat kun je je nu met al die zachte winters niet meer voorstellen. Maar dit terzijde.
De Romeinen met hun rijke meer goden rituelen maakten er een feest voor ieder wat wils van. Ze hadden er een gewoonte van gemaakt om het nieuwe jaar luister bij te zetten. Met dit verschil dat ze aanvankelijke het nieuwe jaar zo’n 400 jaar voor Chr. -op 1 maart- lieten beginnen. Maar als ze een feestje hadden te vieren dan werd het een ander moment.
In 44 v. Chr. maakte Julius Caesar een einde aan de willekeur in tijd. Hij stelde de Juliaanse kalender vast. De Romeinen offerden sindsdien op 1 januari aan de god Janus (waarnaar januari is genoemd) om hem mild te stemmen voor het aankomende jaar.
De hardhandige kerstening, die begon zo rond 772 na Chr., door Karel de Grote gaf de ‘heidense’ feestdagen een christelijk tintje. Een bescheiden ritueel was het gevolg.
Paus Gregorius XIII paste in 1582 de Juliaanse kalender aan en maakte en passant van 1 januari meteen een echte christelijke feestdag.
Meer koopkracht halen uit de Tijd
Vadertje Tijd, zoals de personificatie van tijd ook wel genoemd, heeft door de eeuwen heen op uiteenlopende manieren gestalte gekregen. Hij werd voorzien van de bij de tijdriten horende attributen: zeis en zandloper. Maar een cultfiguur gelijk aan Sinterklaas of Kerstman is het nog niet Daar blijkt hij (nog) niet het charisma voor te hebben. Maar hij kan wachten.
Vadertje Tijd heeft als sluitstuk van de donkere dagen voor Kerst -na al het feestelijk gebeuren- wel de sleutel tot het nieuwe jaar in handen.
Feestelijk het jaar uit
Het feestriedeltje begint met Halloween dat 31 oktober wordt gevierd. Halloween verdreef ergens rond 2035 de oude Sint Maarten viering die op 11 november plaatsvond. Dit kinderfeest hield het langste stand in de dorpen en steden van Noord-Holland.
Al snel werd ook Thanksgiving een begrip. In de VS van oudsher een feestdag op de vierde donderdag in november. Onder invloed van de ‘gebeurtenissen’ werd het ook bij ons een feestelijke familiebijeenkomst. Met bescheiden cadeaus, dat wel.
En om het consumentisme verder te stimuleren is er een dag later ook de uit de VS overgewaaide Black Friday aan de beurt.
Kort na Black Friday is er de komst van Sinterklaas, een gezellige overlevering uit het oude Nederland. Het kinderfeest kent door de jaren heen hoogte- en dieptepunten, maar weet zich te handhaven. Niet in het minst door de media belangstelling en het opwekken tot het kopen van cadeautjes.
Sinterklaas had korte tijd te maken met concurrentie door de Kerstman. Maar beiden hebben elkaar goed gevonden. Ze fungeren nu als een soort tweetraps raket om het koopgedrag te stimuleren en de donkerte te vergeten.
Beiden voelen tegenwoordig wel de adem van de Paashaas in de nek. Maar ze zullen hem wel mores leren verwacht ik.
Sint Juttemis
Afbeelding uit Kunst in Breda door Victor Willemse
Na de Paasperiode was er tot -nog niet zo lang geleden- een ontnuchterende feestelijke leegte. Tussendoor is er nog wel zoiets als Valentijnsdag maar dat leidt een kwarrend bestaan.
Daarom is het feest van Sint Juttemis verzonnen en succesvol geïntroduceerd in 2050. Sint Juttemis was tot dan een niet bestaande Heilige. De inspiratie ervoor kwam naar mijn mening van de oude Grieken die goed waren in het verzinnen van allerlei goden, als ze een feestje wilden vieren.
Het feest van Sint Juttemis is in het midden van het jaar, op de 182 of 183 dag, begin juli dus. Net zoals het uitkomt met het oog op schrikkeljaren. Je kunt het overal vieren, ook waar je in vakantiestemming naar toe bent gevlogen.
En daarna is het al weer snel Halloween.
Ik wens u een gezond, feestelijk en koopkrachtig Nieuwjaar