Bokkie kijken en kopen.
‘Pinkster Drie’ is voor vele Waterlanders nog steeds een extra vrije dag. Maar helaas verdwijnen er veel gebruiken rondom deze regionale feestdag. Als eerst is het belangrijk om te weten dat Derde Pinksterdag niets met de christelijke achtergrond van Eerste en Tweede pinksterdag te maken heeft, maar met de 80-jarige Oorlog van 1568 tot 1648.
Als kind gingen wij, op wat de derde Pinksterdag werd genoemd of in de volksmond Pinkster Drie, op de fiets van Amsterdam naar Purmerend.
Eeuwenlang trokken Zaankanters (maar dus ook Amsterdammers) op Pinkster Drie naar Purmerend om een ‘bokkie op de veemarkt te kopen.
In een nostalgisch filmpje uit 1971 op YouTube is de veemarkt in Purmerend op Pinkster Drie te zien met aan het slot een veelheid van bokkies kopen.
Maar waar ging Pinkster Drie nu precies over? Dat heb ik een keertje uitgezocht.
Pinkster Drie historisch verklaard
Voor de achtergronden van de Zaanse feestdag ‘Pinkster Drie’
moeten we terug naar 1573 en naar de Tachtigjarige Oorlog. Amsterdam is in die dagen zeer fout en werkt samen met de vijand, de Spanjaarden. Haarlem, Alkmaar en een groot deel van Holland bindt echter de strijd aan met de Spaanse troepen.
Als in 1573 Haarlem na een bloedige strijd in handen van de Spanjaarden is gevallen, wil Alva heel Noord-Holland veroveren. Ruim drieduizend Spaanse soldaten trekken dan ook moordend en plunderend door de Zaanstreek. Nadat Assendelft, Krommenie en Westzaan gevallen zijn, trekken de soldaten verder richting Purmerend.
Boerenschuit belemmert doorgang
Veel Zaankanters vluchten weg ‘hunne goederen op de rug dragende’, terwijl de Spanjaarden ‘niet moede werden van het plunderen en vernielen’. Op de dinsdag na Pinksteren in 1574 trokken de Spaanse troepen richting Wormer.
Boer Haentjes en de meid waren die ochtend al vroeg aan het melken. Opeens zag de meid een schittering van blank metaal en waarschuwde zij de boer. Boer Haentjes aarzelde geen moment en holde snel naar het dorp om iedereen te waarschuwen. In een ander verhaal wordt Een boerenschuit werd over de dijk getrokken en daar achter vandaan werden de soldaten bestookt door de plaatselijke vrijbuiters en een groep Watergeuzen. Daarbij kregen zij ook steun van een aantal vrijbuiterscheepjes die bij de Kalverschans, de huidige Zaanse Schans, lagen. En zo werd de opmars van de Spaanse bezetters tot staan gebracht.
De verdedigingswerken van Purmerend bemenst door Purmerendse soldaten en gesteund door boeren, sloegen de aanval op Purmerend af.
Daarom wordt deze dag, ‘Pinkster Drie, nog steeds in de Zaanstreek gevierd en dus ook in Purmerend gevierd.
Purmerend kreeg na de slag om Purmerend in het pinksterweekend, eind mei 1574, het aanzien van een vestingstad.
Op 8 mei 2025 heeft Purmerend om deze geschiedenis zichtbaar te maken zich als 25e stad aangesloten bij de Vereniging Nederlandse Vestingsteden (VNV)