Insecten in de knel, maar stad biedt hoop

🔊 Lees voor
Insecten worden wereldwijd bedreigd. Ook in Nederland is de situatie zorgwekkend. Uit nieuw onderzoek blijkt dat insecten zich goed thuis voelen in de stad. En dat daar dus kansen liggen voor herstel van insectenpopulaties. Maar dan moeten we de stad wel aantrekkelijk voor ze maken.

Het gaat slecht met insecten: 40% van alle soorten wereldwijd wordt met uitsterven bedreigd. Ook in Nederland is de situatie zorgwekkend: nog nooit eerder zijn er zo weinig vlinders geteld als in het afgelopen jaar. Toch wijzen onderzoekers erop dat juist stedelijke gebieden mogelijkheden bieden voor herstel. Dat blijkt uit onderzoek van het Kenniscentrum Insecten (EIS), in opdracht van Natuur & Milieu. Steden kunnen, mits goed ingericht, bijdragen aan het leefgebied van insecten. ‘De stad kan een veilige haven worden voor insecten, maar dan moeten we nú in actie komen’, zegt Rob van Tilburg, directeur programma’s bij Natuur & Milieu. ‘Tegelijkertijd moeten we ook het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de landbouw drastisch terugdringen.’

Meer aandacht en actie voor insecten is dringend nodig: wereldwijd verdwijnen ze in een alarmerend tempo. Vooral vlinders, bijen en kevers worden hard getroffen, niet alleen zeldzame, maar ook algemene soorten. Duits onderzoek toont aan dat sinds 1990 het totale insectengewicht met 75% is gedaald. In Nederland verdween de helft van de vlinderpopulaties in dertig jaar tijd. De belangrijkste oorzaken zijn intensief, insectonvriendelijk landgebruik en vervuiling door bestrijdingsmiddelen en luchtverontreiniging. Verrassend genoeg biedt de stad kansen voor gedeeltelijk herstel. En dat is hard nodig, want insecten zijn onmisbaar: ze bestuiven voedselgewassen, voeden andere dieren en houden de bodem gezond.

Micro-habitats
‘Ruim een derde van alle insectensoorten komt voor in de stad, en 10% is er zelfs van afhankelijk, zoals de rosse metselbij en het tuingitje’, zegt Van Tilburg. Steden bieden gevarieerd leefgebied, met talloze micro-habitats tussen stoeptegels, muren, tuinen, sloten, daken en bermen. In tegenstelling tot landbouwgebieden is het gebruik van pesticiden en mest hier relatief laag. Toch blijven deze kansen grotendeels onbenut. ‘Veel gemeenten hebben geen specifiek beleid voor insecten. Ook op nationaal niveau is het beleid versnipperd en vaag. Enerzijds is er een bijenstrategie, anderzijds bestaan er werkgroepen die zich richten op het beperken van bijenoverlast’, aldus Natuur & Milieu. De recent aangenomen Europese natuurherstelwet kan daar verandering in brengen. Die verplicht landen om meer te doen voor insecten, ook in stedelijke gebieden, door leefgebieden te verbeteren en insectenpopulaties actief te herstellen.

Van Vlinderidylle tot Bonte Berm
Samen met het Collectief Natuurinclusief hebben de organisaties elf richtlijnen opgesteld voor een insectvriendelijke stad. Denk aan meer groen leefgebied en gevarieerde watertjes zoals een sloot, poel en stromend water. Belangrijk, want uit eerder onderzoek van Natuur & Milieu bleek dat steden steeds verder verstenen. Andere voorbeelden zijn: de aanleg van bloemrijke bermen, het bieden van nestplekken en het planten van inheemse bomen en planten. En natuurlijk: stoppen met pesticiden. Natuur & Milieu roemt het bestaan van concrete initiatieven die in elke wijk een plek zouden moeten krijgen, zoals de Vlinderidylle, Stadsoase, en de Bonte Berm. ‘Ze zijn overal toepasbaar en maken het gemeenten makkelijk om wat voor insecten te doen. Nederland telt zo’n 3.500 wijken. Wij roepen gemeenten en grondeigenaren op om in elke wijk een insectenrijk aan te leggen’, aldus Van Tilburg.

Insecten onmisbare stille krachten
Insecten zijn overal. Met zo’n 20.000 soorten vormen ze de grootste en meest diverse diergroep van Nederland. Toch kennen we ze vaak minder goed dan andere dieren. Dat is zonde, want ze hebben vaak bijzondere leefwijzen en zijn van onschatbare waarde voor mens en natuur. Ze bestuiven voedselgewassen: van appels en aardbeien tot courgettes en pompoenen. Ze ruimen organisch afval op en houden de bodem gezond voor planten en bomen. Insecten zijn daarnaast een essentiële voedselbron voor vogels en zoogdieren, zoals egels en vleermuizen. ‘Insecten zijn talrijk en fascinerend in hun verschijning. Ze vallen ons alleen vaak niet zo op, omdat ze zo klein zijn en op verborgen plekken leven. Het zijn de onzichtbare maar onmisbare werkers van onze stad. Het is doodzonde om niet beter voor ze te zorgen’, aldus Natuur & Milieu.