Als ambtenaar reisde ik nimmer voor de dienst naar het buitenland. En ik kan u verzekeren dat in het gezelschap waarin ik toen verkeerde lucratieve reisjes werden aangeboden naar Egypte, Suriname, Indonesië, etc. Landen waar menige lokale bestuurder en andere topambtenaar zich wel voor lieten strikken juist om er eens even lekker tussenuit te zijn. Ik zag het nut van die reisjes niet in, nog los van de ongemakken die het zou opleveren, zoals extra inentingen, tropische ziektes, gegarandeerde buikloop (Egypte), extreme weersomstandigheden en andere soms gevaarlijke culturen. Misschien was ik toen ook wel een voor die tijd te ouderwetse ambtenaar om me hiermee in te laten.
Dat afwijkende gedrag was ergens -voor de anderen- toch wel verontrustend. Er was altijd wel iemand die hierdoor ‘zuiver op de graat’ van al dit reilen en zeilen af wist. Er gebeurde overigens nooit iets waardoor dit soort zaken het nieuws haalde. Achteraf bedenk ik me wel eens dat die principiële houding mij toch veel lucratiefs heeft onthouden.
Nu als niet-ambtenaar kom ik privé en zakelijk wel geregeld in het buitenland. Vaak kan ik het onderscheid tussen privé en zakelijk niet uit elkaar houden, maar dat went snel heb ik gemerkt. Net toen ik weer zo’n reisje zou maken strandde ik op het Centraal Station in Amsterdam. Ik had het kunnen weten want structureel is er wat aan de hand met de treinverbinding naar Schiphol. Taxi’s waren er niet en een directe busverbinding ontbreekt helaas vanaf het CS. Schiphol is eigenlijk alleen via de lucht goed bereikbaar concludeerde ik. Het gevolg was een zwerftochtje op het CS langs de kiosken. Daar las ik de kop in bijna alle kranten: Doelloze reizen van ambtenaren kosten miljoenen. Omdat ik als ervaringsdeskundige dus weet dat het nooit alleen maar ambtenaren kunnen zijn las ik verder.
‘Duizenden bestuurders en ambtenaren van het rijk, de provincies en grotere gemeenten reizen vaak doelloos de wereld over. Dat blijkt uit een omvangrijk onderzoek door Elsevier. Het magazine bekeek daarvoor de reizen van ruim 3000 bestuurders en ambtenaren gedurende de afgelopen zeven jaar naar de BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India en China). Daarbij bleek ook dat tijdens ruim 1700 reizen circa 15 miljoen euro werd uitgegeven. In de meeste gevallen is niet bekend waarom de reizen werden ondernomen, ontbreekt strategie en zijn de resultaten onbekend. De Tweede Kamer, Provinciale Staten en gemeenteraden vragen daar nauwelijks naar.’
Het ligt dus wel wat genuanceerder dan de koppen in de kranten doen vermoeden. Die landen waren overigens nieuw voor me. In mijn omgeving staan momenteel Spanje, Griekenland, Ierland, Portugal hoog. Ik zou die dag zelf naar Italië gaan.
Opeens moest ik ook terugdenken aan het kleine debatje in de Purmerendse raad over de stedenband met Jihlava. De meerderheid van de raad stemde in met een voorstel dat dit Purmerend verder geen geld zou kosten. In Jihlava ligt dat anders begreep ik. Omstandig legde een Purmerends raadslid (dus geen verspillende ambtenaar!) uit dat een stedenband Jihlava (geoormerkt) geld oplevert van de centrale Tsjechische regering. Een vorm van budget-maximalisatie dus van de gemeenteraad van Jihlava, uitgevoerd met medeplichtigheid van Purmerend, zo dacht ik direct. Ambtelijk denken en handelen in zijn meest rudimentaire vorm! Het doel van de stedenband is al lang naar de achtergrond verdwenen, nu gaat het alleen nog maar om het hebben en behouden van de centen! Jarenlang was ik zelf een grootmeester voor een ambtelijk bedrijf om de financiële vetpotten ook zo gevuld te houden. Dat dit nu door en raadslid openlijk werd bepleit vervulde mij met weemoed en een zekere trots. Die cultuur hebben toch maar mooi geëxporteerd dacht ik chauvinistisch.
Wel bleek de overeenkomst met Jihlava nog te moeten worden getekend. En wel in Jihlava. De burgemeester bood aan dit klusje te gaan klaren.
‘Wel kosteloos voor Purmerend hebben we net besloten dus op eigen kosten’, merkte een ander Purmerends raadslid plagerig op. De burgemeester leek daardoor in verlegenheid te zijn gebracht en het zou me zelfs niet verbazen als hij als toonvoorbeeld van integriteit de reis daadwerkelijk op eigen kosten gaat maken.
Als ik straks terug ben uit Italië, wil ik dat als ingehuurde adviseur ook wel voor hem doen. Namens Purmerend uiteraard. De burgemeester heeft wel andere prioriteiten veronderstel ik. Het moet wel heel gek lopen wil zo’n factuur van een ‘ingehuurde’ als reiskosten worden aangemerkt. Maar dit terzijde.