In Het Parool van 18 februari stond een interessant artikel met als titel: ‘Roken is goed voor je!’ Het bleek te gaan over een nieuw boek van een psycholoog en een therapeut. Beiden waren gefascineerd door hun clientèle die bij hen hulp zochten om te stoppen met roken. De vraag waarom mensen zijn gaan roken fascineert hen. Voor diegenen die niet kunnen stoppen met roken blijkt deze verslaving veel voordelen te beiden. Roken betekent voor velen even een pauze in een drukke baan. Nu met de rookverboden moet je wel even weg van de plek waar je die drukte veroorzaakt of ondergaat. Het wordt ook gezien als het scheppen van een platform voor passie en creativiteit. Zelfs niet rokers profiteren daarvan door voor de gezelligheid mee te gaan naar het terras of de stoep voor het kantoor. In het boek wordt de roker juist bewonderd om zijn flirt met de dood. Ga je niet dood als je niet rookt is zo’n zin met een diepere betekenis die de schrijvers zichzelf en de lezer stellen. Opvallend is daarnaast dat veel dictators het roken hebben bestreden; van de Chinese keizers tot Napoleon en Hitler.
Door dit lekker tegendraadse artikel moest ik terugdenken aan een interim optreden van mij. Een groep leidinggevenden in een onderneming wilden het spel met de zes denkhoeden van Edward de Bono spelen. De bedoeling is dat na een zorgvuldige bedachte analyse er een aantal stellingen, die de kernkracht van de onderneming uitdrukken, zijn geformuleerd.
Elke deelnemer, soms in teams, krijgt vervolgens een hoed met een bepaalde kleur op het hoofd gedrukt. De kleur drukt uit vanuit welke positie de stellingen worden onderschreven, verbeterd of bestreden. Het spel is bloedserieus en levert voor de onderneming belangrijke input op om succesvol te ondernemen. De rare hoeden drukken ook het spelkarakter uit, juist om te voorkomen dat het toneelspel een realistisch gevecht gaat opleveren. Dat gevaar is namelijk levensgroot zoals ik later bemerkte.
Vijf van de zes hoeden zijn in meer of mindere maten braaf en bedrijfspolitiek correct. Eén hoed is dat niet. De blauwe hoed is de kritische hoed. Daar wordt dus tegendraads denken van verwacht. De groep leidinggevenden zag geen kans iemand voor de blauwe hoed te vinden. Allen zitten nog in de grondhouding van wat de laatste tijd zo treffend met links hobbyisme wordt aangeduid. Van de blauwe hoed wordt juist rechts hobbyisme verwacht. Daarvoor was in eigen kring niemand te vinden. Maar de club wilde het spel toch zo zuiver mogelijk spelen. Dus die blauwe hoed moest door iemand worden opgezet. U snapt het misschien al ik werd als interimmer ingehuurd om die blauwe hoedenrol te spelen. Voor het vriendenprijsje van € 200,- per uur zette ik een potsierlijk blauwe hoge hoed, me een scheve deuk erin, op.
Om een idee te geven waar het om gaat zal ik één stelling vanuit blauw perspectief beschrijven. De stelling was dat een onderneming gemakkelijk zonder afdelingshoofden/leidinggevenden kan functioneren. Het is een hype aan het worden dat dit volgens het denken in termen van: het nieuwe werken, flexibiliteit, socratisch leiderschap en zelfsturende teams een succesvol na te streven beeld is. Vooral in de zorg, culturele instellingen en dolgedraaide ambtenarenorganisaties vind je veel aanhangers van deze hype. Maar in die kringen vind je, om het netjes uit te drukken, dan ook steeds meer hobbyisten aan het roer, die zich met allerlei kunstjes overeind weten te houden. Dus dat is niet verbazingwekkend voor mij en voor ons interimmers: gefundeness Fressen. Maar dit terzijde.
Zoals verwacht kunnen volgens vijf van de zes hoeden de medewerkers theoretisch en praktisch gezien zonder afdelingsleiding en bureaucratische structuren. Van mij als ‘de blauwe’ werd dus een kritisch tegengeluid verwacht. Een simpel ‘nee’ en verwijzen naar Max Weber die dit idee al decennia terug naar het land der fabelen verwees, leek me te simpel en te ingewikkeld. Ik formuleerde het dus als volgt:
Ja een onderneming kan zonder afdelingsleiding, des te sneller stort de zaak in elkaar en kun je op de puinhopen een nieuwe organisatie bouwen zonder al die linkse hobbyisten’. Dit onder mijn lijfspreuk: alles moet veranderen om hetzelfde te blijven.
Het gehuil en de felle discussie die dit verzinsel van blauw bij de anderen opriep nam zelfs dreigende vormen aan. Diverse keren moest ik mijn blauwe hoed af- en opzetten om kleurloos tot kalmte te manen. Ik kreeg een beetje spijt van het vriendentariefje, want ik moest er toch onverwacht wel wat extra prestatie tegenaan gooien. Gaandeweg de discussie verschoof de mening van de meerderheid van de deelnemers naar het blauwe kamp. Zo gemakkelijk zijn mensen te bespelen door een gehaaide met pakkende slogans gewapende intrigant.
Aan het slot zette ik de blauwe hoed af en relativeerde ik mijn eigen verhaal. Ik verwees naar wat in werkelijkheid om ons heen gebeurt en hoeveel mensen zich gek laten maken door valse profeten. Niets nieuws maar wel iets waar de massamens dus ook de gemiddelde Nederlander, een vorm van analfabetisme voor heeft ontwikkeld zoals de geschiedenis bewijst. Ook als onderneming kun je van deze zwakte profijt trekken als je er intelligent mee omgaat. Niet tegen- maar in meebewegen dat is de kunst. In de vechtsport judo is dit zelfs de kracht.
Het gaat inmiddels heel goed met de onderneming. Van een achterstandspositie is deze naar een koppositie en marktleider opgerukt. Als blauwe adviseur gaf ik nog wel mee om het geheim van deze succesvolle verandering niet prijs te geven. In de wereld van de rechtse hobby’s geldt nu eenmaal het recht van de sterkste. Wees je dat bewust en profiteer dus in stilte van de zwakheden maar ook van de gratis prijsgegeven sterktes van je concurrenten.
Geregeld wordt ik nu als een soort goeroe bij deze succesvolle onderneming teruggehaald om het goede spoor te blijven vasthouden. Ik heb steevast een blauw pak aan als ik er verschijn, al was het maar om de geesten wakker te houden. Van een vriendenprijsje is overigens geen sprake meer.