Een sinister beeld en daardoor een naar gevoel kwam plotseling tot me in de berichtgeving over de Teevendeal. Wat is het geval. Ik las een citaat in de digitale nieuwsrubriek Nu.nl., dat luidde als volgt.
‘Premier Mark Rutte heeft tijdens het debat na het aftreden van toenmalig minister en staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, Ivo Opstelten en Fred Teeven, wel degelijk een bedrag van de Teeven-deal kunnen zien. De heer Rutte heeft “met een boos oog een bedrag kunnen identificeren”, zo staat in het verslag. “Hij meent zich het cijfer 4,8 of 4,9 miljoen gulden te herinneren. De heer Rutte geeft aan dat hij het niet zijn rol vond om deze informatie in te brengen tijdens het debat”, zo staat in het na enig duw en trekwerk vrijgegeven verslag’.
Als verdoofd las ik deze zinnen en raakte geobsedeerd door de woordjes boos oog. De affaire – de Teevendeal- zelf had eigenlijk nog weinig te betekenen en werd zoals beroepspolitici betaamt volgens de glas-plas-was methode dan ook afgedaan. Journalisten probeerden het nog in een drama voor de betrokken om te toveren. ‘De motie van afkeuring is een mokerslag voor het kabinet’, fluisterde iemand in de microfoon. ‘Rutte heeft een blauw oog opgelopen’ zei een bekende persclaqueur. ‘Het is een enorme dreun’, zei een hem napratende nieuwkomer. ‘Rutte zijn geloofwaardigheid is aangetast’, zo sprak een van de aanwezige stagiaires van de school voor de journalistiek.
Ondertussen ging het kabinet onder aanvoering van de heer Rutte, die liefdevol door de blonde reus werd omschreven als de operettefiguur en maffialeider: Don Corleone, over tot de orde van de dag. Hiermee de slotwoorden van de afkeuringsmotie correct uitvoerend.
Zwaar onderhandeld en dinerend in Brussel zag ik een ongebroken heer Rutte een dag later al weer bezig. Onder meer over het voorstel om op vrijwillige basis vluchtelingen op te nemen die nu in Turkse opvangkampen zitten. Sommige EU-landen zijn daartoe ook bereid om Turkije o.a. financieel fors tegemoet te komen als dat land ervoor zorgt dat er minder vluchtelingen naar Europa komen.
Maar ook de 17e eeuws aandoende dreigementen van David Cameron om Engeland ‘los te maken’ van Europa als hij voor zijn volk geen extra toetje krijgt werden er als voorgerecht opgediend.
En de onder de zelfbedachte tragiek bijna bezwijkende parlementaire pers deelde ondertussen de prijs voor beste politicus van het jaar uit aan Klaas Dijkhoff. Niet in het minst voor zijn rol als kamerheer waarin hij figureerde met het helpen in de doofpot pogen te werken van de Teevendeal. Maar ik dwaal hopeloos af van de kwestie van het boze oog dat Rutte volgens een ingewijde ambtenaar heeft.
Het boze oog hebben, erger kan het bijna niet. Telkens als dat oog zich ergens op vestigt (dierbare, huis, huisdieren enz.) dan gebeurt er iets naars. Niet voor niets wordt dit gezegd van iemand (vroeger vooral vrouwen) die de mogelijkheid heeft om een ander kwaad te doen. We zien dit als spreekwoord ook nog terug in twee andere spreekwoorden: hij heeft geen goed oog op ons en een kwaad oog op iemand hebben. In het volksgeloof gaan veel verhalen de ronde die met het boze oog te maken hebben.
Op basis waarvan beschuldigt men in de regel iemand ervan het boze oog te hebben? Dat is bijvoorbeeld het geval als iemand een vreemde blik of kleur in de ogen heeft. Twee verschillend kleuren ogen heeft of een intrigerende manier van scheel kijken of over utipuilende ogen beschikt; een Lombroso gezicht of een vrouw met veel beharing; en vooral als men enige keren opvallend aanwezig was bij rampscenario’s.
Het boze oog is wereldwijd bekend en al beschreven door oude Grieken en Romeinen. Het is gevreesd door hindoes, islamieten, boeddhisten en joden. In het Hebreeuws spreekt men over ‘ajin hora’. De Arabieren noemen het boze oog ‘ain’. De Noren hebben het over ‘skjoertunge’ en de Denen over‘et ondj oje’. De Engelsen hebben hun ‘the evil eye’ en de Polen betoveren elkaar met de ‘urak’. In Italië heet het boze oog ‘mal’ occhio’, in Griekenland ‘kako mati’, in Portugal ‘olho mao’ en in Spanje ‘mal de ojo’. De Fransen noemen de boze blik ‘mauvais oeil, mauvais regard, mauvue’, de Duitsers ‘der bose Blick’ en in het Turks heet het nazar.
In Nederland was het verschijnsel in de middeleeuwen wijdverbreid onder de namen ‘booze blik, begoochelen, verblinden en betoveren’.
Zelf maakte ik persoonlijk een keer een voorbeeld van zo’n verschijning mee. Iemand wiens vader net was overleden keek indringend naar mijn kanarie, waarop het beestje spontaan dood neerviel, maar dit allemaal terzijde.
En nu zou achter die brilleglazen van onze minister president zich ook een boos oog bevinden. Het zou veel verklaren.
Kunnen we iets tegen dit onheil doen?
Naast de uit de islamitische, joodse en christelijke religies stammende bezweringsrituelen en tastbare attributen zoals een tot sieraad of object verwerkt helblauw gazen oog (nazar) of handje (hamsa) zijn er ook beschermende gebaren. Merk je iets van een boos oog druk dan snel met je duim midden op je voorhoofd. Laat je duim voorover weg glijden en knip in je vingers. Dan klem je je duim tussen je wijs- en middelvinger. Met de top van je ingeklemde duim wijs je naar de plek des onheils en maak je het boze oog onschadelijk. Dan is nog de aanbeveling om in je hand te spugen (zonder speeksel) of te blazen en het over je lichaam te vegen.
Het is maar dat u het weet mocht Mark Rutte uw pad kruisen.
En o ja, waar ging die Teevendeal ook al weer over?