HomeNieuwsColumnNationale identiteit speerpunt kabinetsbeleid

Nationale identiteit speerpunt kabinetsbeleid

Pend13eeuwHA
Huidige en nieuwe minister-president Mark Rutte zal op 26 oktober zijn derde kabinet presenteren, zo heeft hij ons laten weten. Op 24 oktober wordt daardoor het record van de langste formatie gebroken.
De langste kabinetsformatie (222 dagen) stond op naam van Alexander Gogel en Rutger Jan Schimmelpenninck die in april 1805 zeer moeizaam tot een akkoord konden komen om hun belangen uit te ruilen. De eerste werd minister van Financiën de tweede regeringsleider of zoals de functie toen heette raadpensionaris. Dat was tijdens de Bataafse Republiek.

Mythe

De naamgeving van Bataafse Republiek  is afgeleid van het Germaanse volk der Bataven dat eens in Nederland had gewoond. De republiek werd genoemd naar een nationale mythe die handelt over de Bataven (of Batavieren). Een volksstam die volgens Tacitus over de Rijn was afgezakt en zich had gevestigd waar Maas en Waal samenvloeiden.
Waar die Bataven nou exact gewoond hebben en waar ze gebleven zijn is een archeologisch raadsel. Er is in Nederland nooit iets van teruggevonden.
Een door Hugo de Goot extra aangezet mythisch verzinsel dat is het later gebleken. Het verdoezelde met name tijdens de 80 jarige oorlog grotendeels de religieuze tegenstellingen van de Nederlanders onderling en benadrukte de culturele tegenstelling van “Germanen” (Bataven/Nederlanders) als “vrijheidsstrijders” enerzijds en “Romanen” (Romeinen/Spanjaarden) als “onderdrukkers” anderzijds.
Al gelooft tegenwoordig niemand nog in de mythe van de Bataafse voorvaderen, toch blijven er restanten in naam van aanwezig. Maar dit allemaal terzijde.
Les in het Wilhelmus
Het nieuwe kabinet dat door zijn interessante samenstelling de zeer diverse Nederlandse open samenleving weergeeft, wil een nieuw elan geven aan de nationale identiteit. Op school moet daartoe nader ingegaan worden op de tekst betekenis en melodie van ons volkslied het Wilhelmus. Een plan van CDA-leider Sybrand Buma om leerlingen staand het Wilhelmus te laten zingen lijkt geschrapt, hoewel je weet maar nooit.
Op hun 18e verjaardag moeten Nederlanders van hun burgemeester ook een boekje krijgen over de geschiedenis van Nederland. Daarin staat ook uitleg over de democratische rechtsstaat. Samen met de Wilhelmusles wordt er zo aandacht gegeven “aan elementen die van belang zijn voor de nationale identiteit”.
Speciale lessen over de slavernij, een voorstel van D66, zijn voorlopig nog niet terug te vinden. Evenmin als lessen in het ontstaan en de bedreigingen van de verzorgingsstaat, maar dat onderwerp verzin ik er nu bij.
Een voorproefje historie volkslied
Ongetwijfeld zal ook stil worden gestaan bij het de historie die ons volkslied zelf met zich meedraagt. Bij het ontstaan van het koninkrijk in 1815 kwam er behoefte aan een nieuw volkslied. Het Wilhelmus werd ongeschikt bevonden, omdat het in de 18e eeuw gediend had als partijlied van de Oranje gezinden. Ook zouden Zuid-Nederlanders (het overwegend katholieke Belgie behoorde toen nog tot de Nederlanden) het Wilhelmus kunnen beschouwen als een lied dat van een calvinistische geest getuigt.
(Saillant detail is dat het Wilhelmus door hedendaagse historici aangeduid wordt als soldatenliedje en ook eerder zou zijn gebruikt als een strijdlied van de Franse hugenoten.)

In 1816 werd daarom een wedstrijd georganiseerd. Een gedicht van Hendrik Tollens (1780-1856): Wien Neêrlands bloed, werd door Johann Wilhelm Wilms (1772-1847) op muziek gezet en won de hoofdprijs.

Echter, in augustus 1932 werd het democratisch gekozen volkslied op bevel van koningin Wilhelmina afgeschaft en vervangen door het Oranjelied ‘Wilhelmus’
Iedere Nederlander werd verplicht dit lied te kennen, en op de scholen werd het erin gestampt. Kinderen die het niet wilden zingen, of het van thuis niet mochten (in de regel kinderen uit ‘rode’ gezinnen) werden van school gestuurd. Aanvankelijk voor de duur van 3 dagen, maar voorgoed indien ze halsstarrig bleven weigeren.
Op Koninginnedag in 1932 (destijds nog op 31 augustus) kreeg de politie opdracht er streng op toe te zien dat het ‘Wilhelmus’ werd gespeeld. Nadat was gebleken dat een militaire kapel in Utrecht toch het ‘Wien Neerlands Bloed’ had gespeeld, volgde er een diepgaand onderzoek door de legerautoriteiten.

Die dwingelandij zal nu gelukkig zo’n vaart niet meer kunnen lopen, de samenleving heeft zich sinds toen in stoffelijk en geestelijk opzicht veel verbeterd.

Verrassende uitkomst zoektocht naar Nederlandse identiteit

Een bekende landgenoot met een niet Nederlandse achtergrond heeft zo’n zeven jaar  een zoektocht gedaan naar de Nederlandse identiteit. Resultaat is dat ‘de Nederlandse identiteit’ niet werd gevonden.
De onderzoekster kwam tot de volgende schets: Nederland is: grote ramen zonder gordijnen, zodat iedereen goed naar binnen kan kijken. Maar ook: hechten aan privacy en gezelligheid. Nederland is: één koekje bij de thee. Maar ook: enorme gastvrijheid en warmte. Nederland is: nuchterheid en beheersing. Pragmatisme. Maar ook: samen intense emoties beleven.

Nederland is veel te veelzijdig om in één cliché te vatten. ‘De’ Nederlander bestaat niet. Als troost voegde de onderzoekster daaraan toe dat ‘de’ Argentijn ook niet bestaat. Ik vind het daarom heel interessant dat de titel van een rapport van de WRR niet is ‘De Nederlandse Identiteit’. Maar: ‘Identificatie met Nederland’. Dat laat ruimte voor ontwikkeling. En voor diversiteit.
Ze verwees naar een ander opvatting hierover. Op haar vraag hoe het voelt Nederlander te zijn kwam het antwoord: “ik weet niet hoe het is Nederlander te zijn. Ik heb verschillende loyaliteiten en ik ben wereldburger en Europeaan en Nederlander.”  Woorden die de onderzoekster nooit is vergeten: “om de identiteit en loyaliteit van een mens zijn geen hekken te plaatsen. Ik denk dat veel mensen het zo voelen”.

Beter zou ik dit stukje niet kunnen beëindigen.

Column artikelen