De verzuiling in ideologieën, die Nederland in het verleden zo kenmerkte, is thans drastisch versimpeld in twee zuilen. Het gaat er vandaag de dag om of je voor of tegen het (mogen) dragen van een hoofddoekje bent. Jeanine Hennis-Plasschaert van de Amsterdamse VVD wil een publiek debat opzetten over de scheiding van kerk en staat. Waarbij de hoofddoek symbool staat voor de Islamitische geloofsrichting. Ze stelt de onwenselijkheid van hoofddoeken bij ambtenaren met een publieksfunctie aan de orde. Uren heeft de Amsterdamse VVD er al over vergaderd. Er zijn kennelijk geen andere belangrijker zaken meer. De meningen zijn zo verdeeld en de emoties zo hoogoplopend, dat de spanning te snijden is.
Werner Toonk van diezelfde Amsterdamse VVD deed uit protest in de gemeenteraad een lap om zijn hoofd om duidelijk te laten merken welke zuil binnen de VVD hij aanhangt. Andere VVD-ers namen daar weer aanstoot aan en haasten zich om te laten weten dat: “een kruis net zo onwenselijk is bij een ambtenaar als een hoofddoek. VVD-ers zijn vanuit hun opvatting over een neutrale overheid tegen religieuze symbolen in het algemeen bij overheidsdienaren die contact onderhouden met burgers.” Dat geldt dan kennelijk weer niet voor volksvertegenwoordigers. Die mogen zich voltuigen met religieuze symbolen. Zoals Werner Toonk en anderen aantonen. Er is zelfs een politieke partij (SGP) die vanuit een religieuze opvatting vrouwen weert. Juist in het politieke bedrijf zou de scheiding tussen kerk en staat moeten gelden! Maar dit terzijde.
Een vreemde discussie ontstaat zo, want waarom zou iemand met een hoofddoekje achter de gemeentebalie niet geloofsneutraal in haar handelen zijn? Waarom zou iemand met een kruis om dat niet zijn? Op tal van plekken, dikwijls tot voor kort vaak nog overheidsorganisaties, vertrouwen we vrouwen met hoofddoek ons meest kostbare bezit toe: onze kinderen of hoogbejaarde ouders, onze gezondheid. Op de crèche, op school, in ziekenhuis, apotheek en bejaardentehuis gaan we er niet van uit dat de vrouw met hoofddoek, aangetast door godsdienstwaanzin, het ergste met ons voor heeft. En ligt dat bij de overheid dan anders? Ik heb de tijd nog meegemaakt dat er afdelingen in bedrijven waren die door Katholieken, Protestanten en Socialisten werden bevolkt. Als je niet tot een de juiste geloofsrichting behoorde dan kon je een baan of carrière bij zo’n verzuilde afdeling wel vergeten. Die bekrompenheid zijn we gelukkig in de liberale evolutie van de laatste decennia kwijtgeraakt.
In het onderwijs kennen we het openbaar en het bijzonder onderwijs. Het openbaar onderwijs heeft dezelfde neutraliteit in zich waar de VVD over baliemedewerkers naar verwijst. In het bijzonder onderwijs regeert van oudsher het kruis. De wet geeft bijzondere scholen de ruimte om een verbod op het dragen van een hoofddoek uit geloofsovertuiging op te leggen. Dat mag echter alleen als de regel bijdraagt aan de verwezenlijking van het doel en grondslag van de school. Een 13-jarige leerlinge van het katholieke Don Bosco College in Volendam wil afdwingen dat zij op school een hoofddoek mag dragen. Toen de 13-jarige moslima vanwege haar geloof met een hoofddoek op school verscheen, werd zij uit de les verwijderd. Voor straf moest ze de dag erop in een kamer apart zitten. Hoofdschuddend zie ik dat de hoofddoek door deze benepen benadering steeds meer een solide en provocerende uiting van geloof en identiteit wordt.
Terug naar het begin van dit stukje. De VVD is opgericht in 1948. “Het liberalisme is de drager van de vooruitgang”, aldus Oud tijdens de oprichtingsvergadering. Na 1945 gaan de vrijzinnig-democraten van Oud op in de PvdA.
De overblijvende leden van de Liberale Staatspartij noemen zich toen De Partij van de Vrijheid. Toen al een PVV in naam dus, qua ideologie niet te vergelijken met de huidige overigens! Al snel gaan de vrijzinnig-democraten en de liberalen toch weer samenwerken. De politieke leiders Oud en Stikker onderhandelen over het oprichten van een nieuwe, liberale partij. Dat lukt. Op 24 januari 1948 is de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie een feit. Enthousiasme ook bij mij is geboren. Er was totaal geen sprake van een religieuze symbolenprobleem. Het liberalisme zou toch alles overwinnen! Zien we nu de weg terug? Van VVD naar reserve-PVV? Wat blijft er nog over van de inspirerende woorden van Oud in 1948? Kom op debaterende VVD-ers, het wordt tijd voor een doorstart met de ideeën van de Verlichting. Laat de angst voor vooruitgang achter je.
Foto Werner Toonk: www.paper.li