In Purmerend ontvangen zo’n 1.600 mensen een bijstandsuitkering. Dit is bepaald geen vetpot, maar voor veel mensen de enige manier om het hoofd boven water te houden. Ze kunnen met hun uitkering net rondkomen. Huur, boodschappen, kleding en verzekeringen, daarmee houdt het wel op. Althans, zo hoort het. Maar sommige mensen hebben daarnaast andere inkomsten, die ze niet doorgeven aan de gemeente. En dat is nou net niet de bedoeling. ‘Wij zeggen altijd: als je uit de bijstand kunt blijven, doe dat dan. Want hoewel je ermee geholpen wordt, is het echt geen pretje.’
Aan het woord is Jacqueline van Juridische en Veiligheidszaken. Ze vertelt dat niet voor iedereen duidelijk is wat wel en niet mag als je een bijstandsuitkering ontvangt: ‘Als mensen samenwonen en wij weten dat niet, kan het zijn dat ze meer geld ontvangen dan waar ze recht op hebben. Iemand houdt zich dan niet aan de zogenaamde inlichtingenplicht en riskeert dat hij of zij alles wat te veel aan uitkering is betaald, moet terugbetalen. Daarbovenop komt zelfs een extra bedrag als boete.’
Hoog tijd voor duidelijkheid dus. Wat is bijstandsfraude?
Jacqueline: ‘Bij fraude is er opzet in het spel. Denk aan iemand die zwartwerkt en dat niet aan ons doorgeeft. Maar net zo vaak zijn mensen zich gewoon niet bewust van de inlichtingenplicht. Ze zijn dan niet goed op de hoogte van de regels die een bijstandsuitkering allemaal met zich meebrengt. Als je twijfelt, is het slim om te bellen met je casemanager. Die kent de regels en kan opheldering bieden.’
Zijn die regels dan zo ingewikkeld?
Jacqueline: ‘Het is soms knap lastig, ja. De twee meest voorkomende gevallen gaan over werk en samenwonen. Als je werkt terwijl je in de bijstand zit, moet je die inkomsten opgeven. Die worden dan ingehouden van de uitkering. Maar niet iedereen geeft dat door. Of ze doen dat niet volledig. Stel, je werkt drie uurtjes per dag in het bedrijf van je broer en hebt dat keurig doorgegeven aan je casemanager. Als je dan veel langer dan die drie uur op dat bedrijf blijft hangen om bijvoorbeeld koffie te drinken of uitgebreid te lunchen, lijkt het erop alsof je langer werkt en dat niet doorgeeft. Dat is een hellend vlak: zit je daar echt alleen, of help je soms toch even met een bestelling, of achter de kassa als het druk is? Dat is niet te controleren, en daarom zijn de regels juist streng.’
En hoe zit dat dan met samenwonen?
Jacqueline: ‘Vaak gaat het erom dat mensen samenwonen zonder dat wij dit weten. Als je samen een huishouden voert, zoals dat heet, moet je dat melden. Het heeft namelijk gevolgen voor de hoogte van je uitkering. Maar het komt regelmatig voor dat mensen er gewoon niet aan denken dat ze dit moeten doorgeven. Als wij er dan zelf achter komen, levert dat extra kosten en vaak problemen op.’
Hoe komen jullie erachter als mensen een te hoge uitkering krijgen?
‘We werken op basis van meldingen,’ vertelt Jack. Hij werkt bij de Sociale Recherche en onderzoekt meldingen die bij de gemeente binnenkomen. ‘Zo’n melding kan overal vandaan komen: de buren of een ex, bijvoorbeeld. Als mensen vermoeden dat iets niet in de haak is, melden ze dat bij ons. We gaan dan op pad om te kijken of iemand inderdaad ergens een baantje heeft of samenwoont met een partner, vriend of vriendin, zonder dat bij de gemeente te melden.’
Wat zijn gevolgen als vastgesteld is dat iemand fraudeert?
Jack: ‘Bovenop het geld dat mensen te veel hebben gekregen, komt een boete. Het totaalbedrag moeten ze dan terugbetalen. Als je dat van je uitkering moet terugbetalen, blijft daar helemaal weinig van over. Daarnaast zijn er risico’s voor degene met wie je samenwoont of hebt samengewoond. Die kan ook aansprakelijk worden gesteld voor de kosten. Dat betekent dat ook diegene een bedrag moet terugbetalen.’ Jacqueline vult aan: ‘De bedragen lopen uiteen, er zijn uitschieters bij. Laatst moest iemand ruim 150.000 euro terugbetalen. Maar ook kleinere bedragen tussen de duizend en vijfduizend euro zijn geen uitzondering.’
Zo! Hoe voorkom je zulke enorme schulden?
Jacqueline: ‘Neem op tijd contact op met de gemeente. Bel je casemanager en vertel het als er iets verandert in je persoonlijke situatie. Door te doen alsof er niets aan de hand is, kan je echt in de problemen komen. Er is een landelijk register waarin alle gevallen worden bijgehouden, dus zelfs verhuizen heeft geen zin. We willen mensen graag helpen om hun problemen op te lossen, maar voorkomen is beter dan genezen. Zeker als het om schulden gaat.’
Vermoed je dat iemand in jouw omgeving een te hoge uitkering krijgt? Vraag hen contact op te nemen met de eigen casemanager of meld het via www.purmerend.nl/fraude.
foto: Stadspartij