Provincies, gemeenten en waterschappen wijzen eendrachtig nieuwe begrotingsregels af. Zij hebben in een brandbrief deze week de lijsttrekkers voor de Kamerverkiezingen opgeroepen het wetsontwerp Houdbare overheidsfinanciën (HOF) aan te passen en het verplicht schatkistbankieren niet in te voeren.
De Wet HOF is een ‘oud’ kabinetsvoornemen, het plan voor schatkistbankieren ontstond dit voorjaar in de zogeheten Kunduz-coalitie. Met de Wet HOF wil het kabinet bereiken dat de Europese afspraken over het EMU-saldo en de middellange termijndoelstelling worden verankerd in nationale wetgeving. Decentrale overheden kunnen worden verplicht daaraan een bijdrage te leveren. Daarvoor wordt per decentrale overheidslaag een maximum EMU-tekortnorm vastgesteld.
Schatkistbankieren verplicht provincies, gemeenten en waterschappen om spaargeld te stallen bij het Rijk. Het moet helpen om de Nederlandse overheidsschuld te verlagen. IPO-voorzitter Johan Remkes noemde het ‘centrale dictaat’ van de minister van Financiën op een persconferentie ‘gelegaliseerde diefstal’. Op basis van vrijwilligheid en met een fatsoenlijk rentepercentage zou er volgens hem niets op tegen zijn. Maar een rente van rond de nul procent voor het verplicht stallen van spaargeld is wel een erg knellend harnas voor decentrale overheden die lokaal en regionaal investeringen willen plegen.
Cosmetisch
Bovendien is het ‘slechts een cosmetische ingreep’, stelt Remkes. ‘Doordat overschotten worden aangehouden bij het Rijk, lijkt er meer geld in de schatkist te zitten. Statistisch daalt de overheidsschuld dan met één procent, maar de feitelijke omvang van de schulden niet. Ondertussen lopen de decentrale overheden wel rendement mis. Terwijl we dat geld juist nu heel erg goed kunnen gebruiken.’
Dat was ook de centrale boodschap van de drie naar de lijsttrekkers en grondleggers van het nieuwe kabinet: het wetsvoorstel HOF belemmert investeringen en maakt het uitgeven van spaargeld onmogelijk. Daarmee zetten HOF en schatkistbankieren een rem op lokale en regionale investeringen. Zo bijt de rijksoverheid uiteindelijk in eigen staart.
VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma bevestigde dat gemeenten een aantal investeringen niet meer kunnen doen. De voornemens druisen volgens haar volledig in tegen de afspraken die decentrale overheden met het Rijk hebben. De afspraak is dat als er wijzigingen in het beleid komen, dat vroegtijdig met de medeoverheden wordt gecommuniceerd. Dat is niet gebeurd. Ook bij de totstandkoming van het Bestuursakkoord is met geen woord over het wetsvoorstel HOF gerept.
‘Ik kan het ook niet uitleggen aan burgers’, vervolgde Jorritsma: ‘Je spaart als gemeente een aantal jaren voor een nieuwe bibliotheek, maar in het jaar dat je het wilt uitgeven kan het niet meer.’
Het ergst is nog, aldus Jorritsma, dat het probleem ook best is op te lossen zonder een wet. Met goede bestuurlijke afspraken en met enige creativiteit zal dat best gaan. Bij het schatkistbankieren zou er helemaal geen wet nodig zijn als geregeld wordt dat gemeenten onderling aan elkaar kunnen lenen. Dat levert ook veel minder bureaucratie op.
Alternatieven
Jorritsma ontkent niet dat het Rijk voor stevige problemen staat. Volgens IPO, VNG en UvW zijn er echter best alternatieven te bedenken die de autonomie en dynamiek van de decentrale overheden niet inperken. Daarover gaan zij graag het gesprek aan met het volgende kabinet.
‘We zijn graag bereid daar constructief over mee te denken, aldus Remkes, ‘want wij zijn ook voor gezonde overheidsfinanciën en willen zeker bijdragen aan de oplossing van de financiële problematiek van het Rijk. Wij willen dus best afspraken maken. Maar we willen deze operatie niet’.
Vindplaats: VNG Magazine 17, jeugdspecial, 7 september 2012, pagina 11